چکیده: در دو دهه گذشته، تولید لجن مازاد به‌سرعت افزایش‌یافته است که این امر به دلیل اعمال قوانین سخت گیرانه بر روی پساب و رشد روزافزون تعداد تصفیه‌خانه‌های فاضلاب هست و این مسأله امروزه به یک چالش اقتصادی و زیست‌محیطی مهم تبدیل‌شده است. پردازش لجن مازاد، می تواند بیش از۵۰% تا ۶۵% از کل هزینه عملیاتی یک تصفیه‌خانه فاضلاب را در برگیرد. این تحقیق در دو مرحله مختلف انجام شد. در بخش نخست این تحقیق، یک راکتور ناپیوسته متوالی، برای شبیه سازی تصفیه‌خانه واقعی فاضلاب و راکتور‌جانبی بی‌هوازی به‌عنوان یک واحد تصفیه، این سیستم‌آزمایشگاهی را تشکیل می دهند. در مرحله‌اول زمان‌ماند هیدرولیکی بهینه برای حذف بهتر و کاهش بازده لجن تولیدی توسط نمودار رسپیرومتری مطالعه و مقدار ۱۰ روز حاصل گردید. در مرحله دوم بازده لجن تولیدی در پایلوت شاهد و بهینه‌شده مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفت، که مقدار آن به ترتیب برابر با g TSS/g COD ۰/۶۸ و g TSS/g COD ۰/۵۱ بود. این نتایج تأیید می‌کند که این فرآیند می تواند تولید لجن را بیش از ۲۰ درصد کاهش دهد. برای توضیح نتایج به‌دست‌آمده از کاهش لجن، آزمایش‌ها و آنالیزهای EPS، SCOD، MLSS و ... انجام‌شده است. به‌طور خلاصه، تحقیقات نشان داده است که روند تغییرات لجن راکتور جانبی بی‌هوازی، به دلیل تولید‌کم لجن می‌تواند یک راه‌حل مناسب برای کاهش‌لجن فاضلاب باشد، که این امر آن را قادر به حذف مؤثر کربن و مواد مغذی با استفاده از یک تکنولوژی بسیار ساده کرده است تا عملیات تصفیه‌خانه فاضلاب جدید و کنونی تحقق یابد.