چکیده: در پایان‌نامه حاضر تلاش شده است با بررسی هواده‌ها در تونل های تخلیه‌کننده تحتانی سدها، طبیعت موضوع به صورت دقیقتر مورد شناسایی قرار گیرد. این ارزیابی بر پایه ضریب هوادهی استوار است. جهت دست یافتن به این هدف، از داده های اندازه‌گیری میزان هوادهی جریان در مدل‌های تخلیه‌کننده چند سد ساخته شده در آزمایشگاه موسسه تحقیقات آب و همچنین از منابع خارجی موجود استفاده گردید. با توجه به تحقیقات پیشین و تاثیر کارکرد دریچه‌ها بر میزان هوادهی، ارزیابی میزان هوادهی هواده‌ها در مدل‌های‌ تخلیه‌کننده به دو بخش اصلی پایین‌دست یک دریچه و بین دو دریچه تقسیم شده است. بخش هوادهی پایین‌دست یک دریچه نیز با توجه به بررسی‌های انجام شده بر روی داده‌های تجربی موجود و نتایج تحقیقات پیشین، به علت وجود دو مکانیزم حاکم بر سیستم هوادهی، به دو قسمت هوادهی پایین‌دست یک دریچه بدون افزایش سطح مقطع تونل در پایین‌دست و هوادهی پایین‌دست یک دریچه با افزایش سطح مقطع تونل در پایین‌دست تقسیم گشته است. به دلیل عدم کفایت داده‌ها برای انجام تحلیل های مورد نظر و نیز نبودن داده‌هایی در زمینه هوادهی بین دو دریچه در زمان عملکرد دریچه اضطراری، اندازه‌گیری هایی جدیدی روی مدل های موجود در آزمایشگاه موسسه تحقیقات آب صورت گرفته است. بر اساس بررسی نتایج آزمایشگاهی موجود، دقت روابط پیشنهادی محققان مختلف در ارتباط با پیش‌‌‌بینی میزان هوادهی مورد بررسی قرار گرفت. اختلافات بدست آمده از بررسی فوق نشان دهنده خطاهای قابل توجه در بکارگیری از این روابط در ارزیابی عملکرد هواده‌ها می‌باشد. لذا تلاش گردیده تا با تحلیل داده‌های تجربی، پارامترهای موثر بر هوادهی مشخص گردد و با در نظر گرفتن هندسه و مشخصه‌های هیدرولیکی جریان، روابط تجربی جدیدی بر مبنای تقسیم‌بندی مطرح شده جهت پیش بینی میزان هوادهی ارائه گردد. سرانجام با مطالعه جریان دوفازی آب و هوا در سازه های هیدرولیکی میزان هوادهی در دریچه تخلیه کننده تحتانی سدها با استفاده از پارامترهای مختلف جریان تعیین گشته است.