چکیده: از جمله راهکارهایی که گیاهان به منظور کاهش اثرات منفی ناشی از تنش به کار می‏گیرند تجمع ترکیبات آلی سازگار می‏باشد. تنظیم اسمزی از اعمال مهمی است که این ترکیبات به هنگام تنش انجام می‏دهند. ساکارز یکی از انواع این ترکیبات است که در شرایط تنش تجمع می‏یابد که می‏تواند به عنوان یک محافظ اسمزی عمل نماید. به جهت بررسی محلول‏پاشی ساکارز بر برخی خصوصیات مورفولوژیک و فیزیولوژیک لوبیا چشم بلبلی (Vigna sinensis L.) تحت شرایط کم آبیاری آزمایشی مزرعه‏ای در سال 1390 به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی در 3 تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود اجرا شد. فاکتور اصلی تنش کم آبیاری شامل سه سطح 8، 12 و 16 روز آبیاری به ترتیب به عنوان عدم تنش، تنش ملایم و تنش شدید بود. فاکتور‏های فرعی شامل 3 سطح محلول‏پاشی ساکارز در غلظت‏های 15، 30 و 45 گرم بر لیتر و زمان محلول‏پاشی (مرحله رشد رویشی و پرشدن دانه) بودند. اولین و دومین محلول پاشی به ترتیب 36 و 56 روز پس از کاشت انجام شد. نتایج نشان داد افزایش فواصل آبیاری موجب کاهش وزن خشک غلاف، شاخص سطح برگ، تعداد غلاف در بوته، عملکرد، محتوای آب نسبی و عملکرد پروتئین و افزایش قطر ساقه، پایداری غشای پلاسمایی و قند‏های محلول برگ گردید. اثر متقابل تنش و غلظت ساکارز بر کلیه صفات مورد مطالعه به جزء قطر ساقه، وزن هزار دانه، تعداد دانه در غلاف، فسفر دانه و پروتئین دانه معنی‏دار بود. بیشترین میزان وزن خشک برگ (56/136 گرم در متر مربع) و شاخص سطح برگ با میانگین معادل (68/1) از شرایط عدم تنش و محلول‏پاشی با غلظت 30 گرم بر لیتر ساکارز به دست آمد. بیشترین عملکرد (24/0 کیلوگرم در متر مربع) از ترکیب تیماری عدم تنش و غلظت 45 گرم بر لیتر ساکارز حاصل شد. از دلایل افزایش مشاهده شده در عملکرد در این ترکیب تیماری افزایش تعداد غلاف در بوته بود. افزایش فواصل آبیاری موجب افزایش میزان قند های محلول برگ شد. به طوری که گیاهانی که با فواصل 12 و 16 روز آبیاری نسبت به گیاهان آبیاری شده در 8 روز افزایش 74/55 و 45/77 درصدی نشان دادند. غلظت‏های ساکارز بر درصد پروتئین دانه معنی دار بود. از محلول‏پاشی با غلظت 45 گرم بر لیتر ساکارز بیشترین درصد پروتئین دانه حاصل شد که نسبت به غلظت های 30 و 15 گرم بر لیتر 39/0 و 52/1 درصد بیشتر بود. در نهایت بررسی ترکیبات تیماری مختلف نشان داد که محلول‏پاشی با غلظت 45 گرم بر لیتر ساکارز در شرایط عدم تنش و تنش شدید در اکثر صفات عملکرد بهتری داشت.