چکیده: به‌منظور بررسی تاثیر امواج التراسونیک به‌عنوان عامل پرایمینگ و محلول‌پاشی متانول به‌عنوان منبع تامین کننده دی‌اکسیدکربن در فرایند فتوسنتز جهت نیل به عملکرد بیشتر در کنجد رقم هلیل، چهار آزمایش شامل یک آزمایش در آزمایشگاه، یک آزمایش در گلخانه به‌صورت فاکتوریل و بر پایه طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار و همچنین دو آزمایش مزرعه‌ای در سال 1394 در جیرفت و جازموریان از توابع شهرستان رودبار جنوب به‌صورت فاکتوریل و بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا گردید. عوامل مورد مطالعه در دو آزمایش انجام شده در آزمایشگاه و گلخانه شامل شدت امواج التراسونیک در سه سطح (20، 30 و 40 کیلوهرتز) و مدت زمان کاربرد امواج التراسونیک در چهار سطح (2، 4، 6 و 8 دقیقه ) بودند. در آزمایش انجام شده در آزمایشگاه، اثر متقابل شدت و مدت زمان پرایمینگ با امواج التراسونیک سبب افزایش شاخص‌های جوانه‌زنی از جمله سرعت و درصد جوانه‌زنی گردید. پرایمینگ حاصل از امواج التراسونیک همچنین بر صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک کنجد از جمله ارتفاع بوته، قطر ساقه، میزان کلروفیل، میزان آنزیم‌های کاتالاز و سوپراکسیددیسموتاز، سطح برگ، بنیه گیاهچه، طول ریشه و ساقه نیز تاثیر معنی‌داری نشان داد. ترکیب تیمار 8 دقیقه پرایمینگ با شدت 40 کیلوهرتز امواج التراسونیک، در اغلب صفات مورد مطالعه، بیشترین تاثیر را نشان داد. در آزمایش گلخانه‌ای، درصد سبز شدن، سرعت سبز شدن و شاخص‌های مورفولوژیکی شامل ارتفاع بوته، سطح برگ، طول ریشه، طول ساقه و بیوماس کل تحت تاثیر برهمکنش شدت و مدت زمان پرایمینگ با امواج التراسونیک قرار گرفت. بالاترین درصد سبز شدن کنجد در ترکیب تیماری پرایمینگ به مدت 6 دقیقه با امواج التراسونیک با شدت 30 کیلوهرتز بدست آمد. تیمار پرایمینگ با امواج التراسونیک به‌مدت 8 دقیقه با شدت 40 کیلوهرتز در صفات سرعت سبز شدن، سطح برگ، طول ریشه، طول ساقه و بیوماس کل نیز بیشترین میزان را نشان داد. در آزمایشات مزرعه‌ای عامل زمان محلول‌پاشی متانول در دو سطح (قبل و بعد از گلدهی) و مدت زمان اعمال پرایمینگ با امواج التراسونیک در چهار سطح (2، 4، 6 و 8 دقیقه) و غلظت متانول در سه سطح (0، 20 و 40 درصد حجمی) و مکان آزمایش در دو سطح (جیرفت و جازموریان) مورد مطالعه قرار گرفتند. برهمکنش غلظت متانول و کاربرد امواج التراسونیک تاثیر معنی‌داری بر سطح برگ، تعداد ساقه فرعی، قطر ساقه، ارتفاع بوته، میزان کاروتنوئید، قندهای محلول، پرولین، آنتوسیانین، تعداد کپسول و وزن هزار دانه نشان داد. بیشترین مقدار صفات فیزیولوژیک قندهای محلول، کاروتنوئید، پرولین و آنتوسیانین نیز در ترکیب تیماری پرایمینگ با امواج التراسونیک به‌مدت 6 دقیقه و محلول‌پاشی متانول با غلظت 40 درصد حجمی بدست آمد. برهمکنش زمان محلول‌پاشی متانول و مدت زمان پرایمینگ با امواج التراسونیک تاثیر معنی‌داری بر تعداد ساقه فرعی و میزان آنتوسیانین نشان داد. تجزیه مرکب داده‌های آزمایش در دو مکان نشان داد تاثیر متقابل زمان محلول‌پاشی و غلظت متانول بر سطح برگ، تعداد ساقه فرعی، قطر ساقه، ارتفاع بوته، کلروفیل b، کلروفیل‌ کل، تعداد کپسول، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، بیوماس کل، شاخص برداشت، قندهای محلول، پرولین، آنتوسیانین و محتوی آب نسبی برگ معنی‌دار گردید. بر اساس مقایسات میانگین، ترکیب تیماری محلول‌پاشی متانول با غلظت 40 درصد در مرحله قبل از گلدهی بیشترین میزان صفات فوق را نشان داد. در آزمایشات مزرعه‌ای با افزایش مدت زمان پرایمینگ با امواج التراسونیک و غلظت متانول، اغلب صفات مورد مطالعه روند افزایشی را نشان دادند. با توجه به اثرات متقابل مدت زمان پرایمینگ با امواج التراسونیک، غلظت و زمان محلول‌پاشی متانول، می‌توان بیشترین میزان عملکرد را در ترکیب تیمار پرایمینگ به‌مدت 6 دقیقه و محلول‌پاشی با غلظت 40 درصد در مرحله قبل از گلدهی بدست آورد.