چکیده: به منظور بررسی اثر دمای محیط بر جذب و حرکت برخی از عناصر غذایی در چند پایه تجاری پسته آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهرود انجام شد. فاکتور اول سه پایه پسته بادامی‌زرند (Pistacia vera cv. Badamie-zarand)، قزوینی (P. vera cv. Ghazvini) و سرخسی (cv.Sarakhsi vera P.) و فاکتور دوم چهار تیمار دمایی 10، 15، 20 و 25 درجه سانتی‌گراد بود. دانهال‌های پسته پس از کشت تا مرحله 15 برگی در گلخانه نگهداری شدند و سپس به ژرمیناتور جهت اعمال تیمارهای دمایی به مدت 15 روز منتقل شدند. نتایج مربوط به پارامترهای رشدی و فیزیولوژیکی نشان داد پایه‌ها از لحاظ شاخص‌های رشدی و فیزیولوژیکی مورد بررسی با یکدیگر تفاوت معنی‌داری داشتند و پایه بادامی‌زرند از نظر اکثر صفات نسبت به دو پایه دیگر برتر بود. افزایش دمای محیط موجب افزایش میزان ماده خشک ریشه، ساقه و برگ و سطح برگ در پایه‌های پسته گردید. افزایش دمای محیط تا 25 درجه سانتی‌گراد تاثیر مثبت و افزاینده‌ بر روی برخی از شاخص‌های رشدی پایه‌های مورد مطالعه دارد. کمترین میزان شاخص سبزینگی در دما‌های 10 و 15 درجه سانتی‌گراد و بیشترین میزان آن در دماهای 20 و 25 درجه سانتی‌گراد به دست آمد. کمترین و بیشترین میزان هدایت روزنه‌ای به ترتیب در دماهای 10 و 25 درجه سانتی گراد و در پایه سرخسی حاصل شد. غلظت عناصر غذایی کلسیم، پتاسیم، نیتروژن در ساقه و غلظت عناصر غذایی فسفر، نیتروژن، کلسیم و سدیم در ریشه و فسفر در برگ بین پایه‌های مورد بررسی تحت تاثیر تیمارهای دمایی مورد آزمایش با یکدیگر اختلاف معنی‌داری را نشان دادند. نتایج مربوط به اندازه گیری سرعت جذب و انتقال عناصر غذایی نیز نشان داد که سرعت جذب عناصر سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم به وسیله ریشه در پایه سرخسی بیشتر از دو پایه دیگر بود و سرعت انتقال عناصر غذایی مورد بررسی در پایه قزوینی بیشتر از پایه‌های سرخسی و بادامی زرند بود و سرعت جذب نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم توسط گیاه در پایه بادامی‌زرند بیشتر از پایه‌های قزوینی و سرخسی بود و نتایج مقایسه میانگین در ارتباط با دماهای مورد بررسی نشان داد با افزایش دمای محیط سرعت جذب عناصر غذایی فسفر، نیتروژن و پتاسیم توسط ریشه پایه‌های پسته کاهش یافت درحالی که سرعت جذب کلسیم توسط ریشه با افزایش دمای محیط افزایش پیدا کرد و سرعت جذب منیزیم توسط ریشه نیز با افزایش دما تا20 درجه‌ سانتی‌گراد افزایش و سپس در دمای 25 درجه سانتی‌گراد کاهش یافت. روند سرعت انتقال نیتروژن، فسفر، سدیم، پتاسیم در پایه های پسته روند مشابهی را با افزایش دمای محیط داشتند به جزء کلسیم که با افزایش دما از 20 به 25 درجه سانتی گراد سرعت انتقال آن افزایش یافت. روند تغییرات سرعت جذب سدیم و کلسیم توسط گیاه و روند تغییرات سرعت جذب پتاسیم و منیزیم با افزایش دما در پایه‌های پسته مشابه هم بودند در بین دماهای مورد بررسی بالا‌ترین سرعت جذب فسفر و منیزیم گیاه در پایه‌های قزوینی و سرخسی دمای 20درجه سانتی‌گراد محیط بود. ماکزیمم سرعت جذب ریشه در پایه‌های بادامی زرند و قزوینی برای عناصر فسفر و نیتروژن دمای 10درجه سانتی‌گراد محیط بود و پایه سرخسی کمترین جذب این عناصر را در دمای 10درجه سانتی‌گراد داشت بالا‌ترین سرعت جذب عناصر پتاسیم، کلسیم ریشه در پایه های بادامی زرند، قزوینی و سرخسی دماهای 20 و 25 درجه سانتی‌گراد بود. نتایج این پژوهش نشان دادکه با توجه به بالا بودن غلظت عناصر غذایی نیتروژن و فسفر در ریشه پایه بادامی‌زرند در تیمار دمایی 10 درجه سانتی‌گراد و سرعت بالای ریشه در جذب عناصر غذایی مذکور و افزایش در وزن تر ریشه این پایه در دمای 10 درجه سانتی‌گراد نسبت به دو پایه دیگر به نظر می‌رسد این پایه در اوایل فصل رشد که دمای خاک و هوا پایین است از رشد بهتری نسبت به دو پایه دیگر برخوردار است.