چکیده: فسفر از مهم‌ترین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه است که به صورت کودهای شیمیایی به خاک افزوده می‌شود. هزینه بالای تولید کودهای شیمیایی و رسوب سریع آنها در خاکهای آهکی باعث شده است که محققین به دنبال روشی جهت انحلال مجدد کودها و یا افزایش قابلیت دسترسی فسفر خاکها باشند. یکی از راه‌های افزایش قابلیت جذب فسفر خاک، استفاده از ریز جانداران حل کننده فسفات است. به منظور بررسی اثر آسپرژیلوس نایجر بر فراهمی فسفر خاک، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو مرحله انکوباسیون و گلخانه ای اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل: شاهد، آسپرژیلوس، ساکارز، پودر یونجه، سنگ فسفات، اسید سیتریک، آسپرژیلوس + ساکارز، آسپرژیلوس + پودر یونجه، آسپرژیلوس + سنگ فسفات، آسپرژیلوس + سنگ فسفات + ساکارز، آسپرژیلوس + سنگ فسفات + پودر یونجه، سنگ فسفات + اسید سیتریک، آسپرژیلوس + ساکارز+ نیتروژن، آسپرژیلوس + سنگ فسفات + ساکارز+ نیتروژن بودند. نتایج انکوباسیون نشان داد در طول زمان با به کارگیری تیمارها، pH خاک کاهش و هدایت الکتریکی، فسفر محلول و فسفر قابل جذب خاک افزایش یافته است، میزان تغییرات نسبت به زمان متغیر بوده به طوری که با گذشت زمان بسته به نوع تیمارها به میزان بیشتری نسبت به دوره زمانی قبلی کاهش و یا افزایش یافته است. نتایج حاصل از آزمایش گلخانه ای نیز نشان داد با اعمال قارچ آسپرژیلوس نایجر، غلظت فسفر محلول 38.43 و مقدار فسفر در گیاه 92.14 درصد نسبت به شاهد افزایش یافت. قارچ آسپرژیلوس نایجر، پودر یونجه و سنگ فسفات به خاک موجب بهبود فسفر قابل دسترس، ارتفاع ساقه، وزن خشک ساقه، وزن خشک ریشه و فسفر گیاه شده است. با توجه به نتایج, چنین به نظر می‌رسد که با استفاده از کودهای زیستی می‌توان علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف کودهای شیمیایی، کاهش آلودگی خاک و کمک به محیط‌زیست، در تولید محصول بهتر و مطلوب‌تر گام برداشت.