چکیده: امروزه به دلیل مشخص شدن عوارض جانبی داروهای شیمیایی، رویکرد عمومی به مصرف داروهای گیاهی روز به روز درحال افزایش است. از طرفی استفاده از سیستم های زراعی کم نهاده و ابداع شیوه های نوین مدیریت بهره برداری از منابع به منظور دستیابی به اهداف کشاورزی پایدار اهمیت ویژه ای پیدا کرده و از همین رو، استفاده از کودهای زیستی به منظور کاهش مصرف کودهای شیمیایی و افزایش عملکرد گیاهان یک مسئله مهم در جهت حرکت به سمت کشاورزی پایدار می-باشد. کودهای زیستی در حقیقت ترکیبی شامل انواع مختلف ریز موجودات آزادزی بوده که توانایی تبدیل عناصر غذایی اصلی از فرم غیرقابل دسترس به فرم قابل دسترس طی فرایندهای بیولوژیکی را دارا می باشند. این آزمایش به منظور بررسی اثر ورمی کمپوست، قارچ میکوریزا آرباسکولار و ازتوباکتر بر عملکرد و اسانس گیاه نعناع فلفلی (Mentha piperita L.) بدون استفاده از کودهای شیمیایی به صورت اسپیلت پلات فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار بر روی گیاه نعناع فلفلی صورت گرفت. تیمارهای مورد بررسی شامل ورمی کمپوست به عنوان فاکتور اصلی در 3 سطح v0(عدم مصرف ورمی کمپوست)، v1(مصرف 3 تن ورمی کمپوست در هکتار) و v2(مصرف 6 تن ورمی کمپوست در هکتار) و ترکیبات تیماری قارچ میکوریزا آرباسکولار و باکتری ازتوباکتر به عنوان فاکتورهای فرعی، که میکوریزا آرباسکولار در 2 سطح m0(عدم مصرف میکوریزا) و m1( مصرف میکوریزا) و ازتوباکتر هم در دو سطح a0( عدم مصرف ازتوباکتر) و a1( مصرف ازتوباکتر) بودند، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج در شهرستان ماهدشت انجام پذیرفت. نتایج آزمایش نشان داد که اثر ساده ورمی کمپوست بر صفات کلونیزاسیون و درصد اسانس در سطح 5% معنی دار شد. بررسی میانگین ها نشان می دهد که مصرف 6 تن در هکتار ورمی کمپوست بهترین عملکرد را برای صفاتی که ورمی کمپوست برای آنها معنی دار بدست آمد داشته است که باعث افزایش 58/22 و 25/19 درصدی به ترتیب برای کلونیزاسیون و درصد اسانس نسبت به شاهد گردید. دلیل این امر را اینگونه می توان بیان کرد که ورمی کمپوست به دلیل بهبود خصوصیات میکروبی و بیولوژیکی محیط کشت و نیز تنظیم pH آن و افزایش معنی دار ظرفیت نگهداری آب باعث عملکرد بهتر گیاه می شود. اثر ساده قارچ میکوریزا آرباسکولار هم فقط برای صفت کلونیزاسیون در سطح 1% معنی دار بدست آمد و باعث افزایش 19/24درصدی کلونیزاسیون نسبت به شاهد شد. باکتری ازتوباکتر هم برای مقدار منتون اسانس نعناع فلفلی در سطح 5% معنی داری از خود نشان داد؛ ولی بر خلاف تصور باعث کاهش 47/32 درصدی منتون نسبت به شاهد گردید. اثرات متقابل میکوریزا آرباسکولار و ازتوباکتر و همچنین ورمی کمپوست و ازتوباکتر به ترتیب برای صفات کلونیزاسیون(در سطح 1%) و مقدار منتون اسانس نعناع فلفلی (در سطح 5%) معنی دار بدست شد.