چکیده: معدنکاری زغال‌سنگ از جمله منابع ورود فلزات سنگین، عناصر نادر خاکی و عناصر غیرفلزی به داخل محیط است که می تواند آلودگی‌های بخش‌های مختلف محیط را در پی داشته باشد. مطالعه حاضر با هدف بررسی ژئوشیمی و پتروگرافی آلی و غیرآلی زغال‌سنگ‌های معدن رضی (استان گلستان) انجام شده است. همچنین اثرات زیست محیطی معدنکاری در این منطقه بر روی کیفیت رسوبات رودخانه مجاور آن نیز ارزیابی گردید. بر اساس مطالعات پتروگرافی آلی زغال‌سنگ‌های رضی مشخص شد که هر سه گروه ماسرالی یعنی ویترینیت با تمرکز بالا (شامل ماسرالهای تلوویترینیت، کالوتلینیت)، گروه اینرتینیت ( شامل ماسرال‌های فوزینیت، سمی فوزینیت، ماکرینیت و فانگینیت) و گروه لیپتینیت (شامل ماسرال‌های کوتینیت و رزینیت) در این زغال‌سنگ‌ها وجود دارند. از نظر پتروگرافی غیرآلی (معدنی) و بر اساس آنالیز پراش اشعه ایکس حضور کانی‌های کائولینیت، کوارتز، سیدریت، دولومیت، کلسیت، پیریت در این نمونه ها به اثبات رسید. ضریب غنی‌شدگی عناصر کمیاب زغال‌سنگ رضی نسبت به زغال‌سنگ‌های جهان 17/1 می‌باشد. از بین عناصر کمیاب دارای پتانسیل محیطی خطرناک (As, Cr, Cu, Se, Ni, Pb, Zn)، تنها As نسبت به زغال‌سنگ‌های جهان ضریب غنی شدگی کمتر از یک دارد و سایر عناصر نسبت به این زغال‌سنگ‌ها غنی شدگی بالایی را نشان می‌دهند. مقدار متوسط REE∑ در زغال‌سنگ رضی (ppm 99/439) است که بیشتر REE∑ از کندریتها (ppm 25/2) و کلارک زغال‌سنگ‌های جهان است که این غنی‌شدگی در مورد عناصر Ho, Tb و Eu برجسته است. تحلیل خوشه‌ای داده‌های ژئوشیمیایی زغال‌سنگ‌های رضی، همبستگی مثبت قوی REE را با عناصرK, Sc, Pb, P, Mg, U, As ، Yو Se، همبستگی مثبت متوسط REE را با عناصر Ca, Na, Be و همبستگی منفی بالای REE را با عناصر Mn, Ti, Cs, Th, Fe نشان می‌دهد. نتایج حاصل از مطالعه رسوب رودخانه‌ای نشان داد که نمونه‌های رسوب بیشترین فاکتورهای غنی‌شدگی را برای عناصر ,Zn, Pb, Se و Cu و کمترین غنی شدگی را برای فلزات Cr, Ni و As دارا هستند. pH نمونه‌های رسوب قلیایی و بافت آن‌ها رسی تا ماسه‌ایی است و مقدار ماده آلی به طور نسبی در آن‌ها بالاست. بر اساس شاخص زمین انباشت نیز مشخص گردید که عناصر سلنیوم، سرب، روی و مس در شرایط آلودگی متوسط تا شدید و سه فلز آرسنیک، نیکل و کروم در شرایط غیر آلوده قرار دارند.