چکیده: توده‌های گرانیتوئیدی غرب یزد به سن الیگو- ‌میوسن در بخش مرکزی کمربند آتشفشانی ارومیه- دختر واقع‌ شده ‌است. این توده‌ها در سنگ‌های آهکی کرتاسه سازند تفت و سنگ‌های آتشفشانی- رسوبی ائوسن نفوذ کرده و عموماً دارای بافت گرانولار و گاهی بافت پورفیروئیدی، گرانوفیری، گرافیکی، پرتیتی، میرمکیتی و آنتی‌راپاکیوی می‌باشند. بر اساس مشاهدات صحرایی و مطالعات پتروگرافی و ژئوشیمیایی توده‌های یزد، ترکیبی از آلکالی فلدسپار‌گرانیت تا تونالیت داشته و به نوع گرانیت‌های I دمای بالا (کوردیلرایی)، ACG، VAG، Post-COLG و HSS تعلق دارند. نمودارهای مختلف‌ ژئوشیمیایی غنی‌شدگی عناصر LREE،LILE و تهی‌شدگی و آنومالی منفی عناصر HREE و HSFE را نشان می‌دهند که شاخص ماگماهای کالکوآلکالن فرورانش در حاشیه فعال قاره‌ای (ACM) است و ماگما از یک پوسته اقیانوسی فرورانده ‌شده (نئوتتیس) و گوه گوشته تحول یافته روی آن منشاء گرفته و در قاعدة پوسته تحت تأثیر فرآیند ذوب پوسته ای و متعاقب آن فرآیند تبلور تفریقی، هضم و آغشتگی (AFC) حاصل شده ‌است. طبق مطالعات میکروسکوپی و آنالیز الکترون مایکروپروب، اکثر آمفیبول های گرانیتوئیدهای یزد از نوع منیزیو- هورنبلند هستند که از کانی مافیک غالب در شناخت گرانیت های نوع I می باشند. بر اساس روش های مختلف تعیین فشار و دما مناسب برای آمفیبول ها، بیوتیت ها و فلدسپارها ، توده-های گرانیتوئیدی یزد در دمایی بین 530 تا 890 درجة سانتی گراد، گستره فشاری بین 5/0 تا 3/4 کیلوبار و در عمق 3 تا 40/5 کیلومتر سطح زمین تشکیل شده اند. و مقدار فوگاسیته اکسیژن بین 7/10- تا (bars) 13/14- محاسبه گردیده است. برای تعیین ماهیت ماگما و محیط تکتونیکی از کانی های بیوتیت و آمفیبول استفاده شده که با توجه به ترکیب این کانی ها، به ویژه آمفیبول، ماهیت ماگما از نوع کالک آلکالن، دارای فوگاسیته اکسیژن نسبتاً بالا در زمان تبلور و محیط تشکیل آن حاشیه قاره‌ای فعال می‌باشد. نفوذ توده های گرانیتوئیدهای غرب یزد در سنگ ‌میزبان آهکی‌کرتاسه (سارندتفت) سبب اسکارن‌سازی در منطقه با مجموعه کانیایی گارنت + پیروکسن + ترمولیت- اکیتنولیت + اپیدوت + کلریت + کوارتز + کلسیت شده ‌است. مطالعه همیافتی کانی‌‌ها نشان می‌دهد که همیافت گارنت-پیروکسن با بیشترین فراوانی، پایه‌کانیایی اسکارن را شکل داده و گارنت و پیروکسن از دیدگاه بافتی ارتباط تنگاتنگی باهم دارند. مطالعه دقیق روابط پاراژنتیکی کانی های اسکارن به وضوح مراحل مختلف را در تکوین سامانه اسکارن نشان می‌دهد، به طوری که دو مرحله بنیادی در زایش کانی ها تشخیص داده ‌شده‌ است، لذا می‌توان اسکارن منطقه را یک اسکارن چندزایی در نظر گرفت. شیمی کانی ها، گارنت را متمایل به قطب گروسولار و پیروکسن را از نوع اوژیت نشان می‌دهد و اوج دگرگونی، شکل‌گیری پیروکسن در گامه پیشرونده اسکارن را باعث ‌شده و به دنبال آن تشکیل گارنت اتفاق افتاده ‌است. وجود منطقه‌بندی در گارنت‌ها، جانشینی دوره‌ای Al-Fe+3 موجود در سیال را حین تشکیل این کانی نشان می‌دهد. حاکم شدن شرایط اکسیدان در طی تبلور سیال، سبب ناپایداری پیروکسن (پایین بودن فوگاسیته اکسی‍ژن ) و رشد گارنت‌های آندرادیت در سامانه اسکارنی در T550 درجه سانتی‌گراد شده است.